شيوه نامه ايجاد شركتهاي دانش بنيان
ويژه دانشگاهها و واحدهاي پژوهشي و اعضای هیات علمی وزارت علوم، تحقيقات و فنّاوري
مقدمه
به منظور استفاده هرچه بيشتر از ظرفيتها و تواناييهاي موجود در دانشگاهها و موسسات پژوهشي مورد تاييد وزارت علوم، تحقيقات و فنّاوري و اعضای هیات علمی آنها و تحقق اهداف برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور (بند الف ماده 48 و ماده 51 قانون برنامه چهارم) شركتهاي دانش بنيان با شرايط زير ايجاد ميشوند:
شركت دانش بنيان به شركتي گفته ميشود كه از %1 تا %100 سهام آن متعلق به يك دانشگاه يا واحد پژوهشي و یا از 51 تا 100 درصد آن متعلق به اعضای هیات علمی دانشگاهها يا واحدهای پژوهشي باشد. در صورتي كه سهام دانشگاه كمتر از %50 باشد شركت دانش بنيان خصوصي است و در غير اينصورت شركت دانش بنيان دولتي است.
اهداف
1- ايجاد زمينه به كارگيري هرچه بيشتر تواناييهاي دانشگاهها و واحدهاي پژوهشي و اعضای هیات علمی در جامعه
2- تجاري سازي يافته هاي پژوهشي
3- ترغيب هيئت علمي دانشگاهها و واحدهاي پژوهشي براي فعاليتهاي بيشتر در رفع نياز جامعه و امكان افزايش درآمد اعضاء هيئت علمي
4- افزايش درآمدهاي اختصاصي دانشگاهها و واحدهاي پژوهشي
زمينههاي فعاليت
1- انجام پژوهشهاي كاربردي و توسعهاي
2- ارائه خدمات تخصصي و مشاورهاي (خدمات علمي، تحقيقاتي و فني)
3- توليد محصولات با فنّاوري نوين(توسعه فنّاوري)
4- انجام خدمات نظارتي بر پروژههاي پژوهشي، اجرائي و مشاورهاي
5- ارایه خدمات توسعه کارآفرینی
6- ایجاد مراکز رشد و خدمات ایجاد و توسعه کسب و کار
7- ارایه خدمات توسعه محصول جدید
8- ارایه خدمات ایجاد و توسعه خوشه های کسب و کار
9- تشخیص فرصت های کارآفرینی
10- انجام خدمات توسعه فنّاوری
11- انجام خدمات ورود کسب و کارها به بازار بین الملل و جهانی کردن آنها
12- برنامه ریزی و اجرای طرحهای توسعه کارآفرینی در سطوح ملی، منطقه ای و محلی
انواع شركتهاي دانش بنيان
شركتهاي دانش بنيان به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
1- شرکت هایی که فقط اعضای هیات علمی مالک آن هستند و 2- شرکت هایی که دانشگاه ها نیز مالکیت دارند.
الف- در صورتي كه سهام دانشگاه كمتر از %50 باشد، شركت دانش بنيان، شركتي خصوصي است كه بايد تابع قانون تجارت باشد و در اداره ثبت شركتها ثبت شود. دانشگاهها و واحدهاي پژوهشي ميتوانند بر طبق قانون هيئت امناءها پس از تصويب هيئت امناء در شركتهاي خصوصي سهامدار باشند و در بند الف ماده 48 قانون برنامه چهارم نيز به دولت اجازه داده شده است كه زمينه ساز و حامي تشكيل شركتهاي غيردولتي توسعه فنّاوري و شركتهاي خدمات مهندسي باشد.
ب- درصورتيكه سهام دانشگاه %50 يا بيشتر باشد، شركت دانش بنيان، شركتي دولتي است. در بند الف ماده 154 قانون برنامه سوم توسعه كه در ماده 51 قانون برنامه چهارم نيز تنفيذ شده است، دانشگاهها و واحدهاي پژوهشي دولتي مصوب ميتوانند پس از تصويب هيئت امنا شركت دولتي تاسيس كنند مشروط به اينكه:
- خدمات اين شركتها صرفاً در محدوده تحقيقات و خدمات علمي و فني باشد و دانشگاه را از اهداف اصلي آموزشي و پژوهشي خود دور نكند.
- حداكثر %49 سهام شركت، ميتواند به اعضاي هيئت علمي، كارشناسان پژوهشي، تكنسينها و كاركنان همان دانشگاه يا مركز تحقيقاتي تعلق بگيرد.
- · اساسنامه نمونه و يا خاص هريك از شركتهاي دانش بنيان دولتي و در هريك از دانشگاهها يا مراكز تحقيقاتي به پيشنهاد معاونت برنامه ريزی و نظارت راهبردی رياست جمهوری به تصويب هيئت وزيران ميرسد.
- سهامداران و شركت دانش بنيان دولتي از محدوديت قانون منع مداخله وزراء و نمايندگان مجلس، دولت و كارمندان دولت در معاملات دولتي و كشوري مصوب 22/10/1337 مستثنا هستند.
- شرکت های دانش بنیان با مالکیت 100 درصد اعضای هیات علمی دانشگاهها و موسسات پژوهشي مورد تاييد وزارت علوم، تحقيقات و فنّاوري تابع قانون تجارت بوده و بر اساس قوانین مذکور و با حمایت دولت تشکیل میشوند.
- هر گونه معامله دانشگاهها و مراکز آموزش عالی دولتی با اين گونه شرکتها ممنوع است و کليه قراردادهای اين شرکتها بعد از پايان قرارداد با تاييد وزارت علوم، تحقيقات و فنّاوری بر روی وبگاه زير قرار میگيرد:
چگونگي ايجاد شركتهاي دانش بنيان
دانشگاهها و واحدهاي پژوهشي پس از تصويب امكان تاسيس شركتهاي دانش بنيان در آيين نامه مالي و معاملاتي خود در هيئت امناء ميتوانند شروع به تشكيل شركتهاي دانش بنيان كنند. هر شركت دانش بنيان به پيشنهاد تعدادي از اعضاء هيئت علمي و تصويب دانشگاه يا واحد پژوهشي تاسيس خواهد شد و يا توسط دانشگاه و واحد پژوهشي به اعضاء هيئت علمي پيشنهاد ميشود. دانشگاهها و واحدهاي پژوهشي به صورتهاي زير ميتوانند در شركتهاي دانش بنيان سهامدار باشند:
1- به جهت اعتبار دانشگاه يا واحد پژوهشي بخشي از سهام شركت دانش بنيان به نام دانشگاه يا واحد پژوهشي ميشود. (حداقل %5)
2- به دليل استفاده از مورد يا موارد مشخصي از يافتههاي پژوهشي دانشگاه با واحد پژوهشي در شركت، بخشي از سهام شركت با توافق سهامداران (دانشگاه يا واحد پژوهشي و ديگر سهامداران حقيقي يا حقوقي) به نام دانشگاه يا واحد پژوهشي ميشود (در هر مورد استفاده بنا بر ارزش موضوع استفاده شده، سهام مربوطه ميتواند از %1 تا %100 باشد.)
3- به علت سرمايهگذاري مستقيم دانشگاه بخشي از سهام شركت دانش بنيان به نام دانشگاه است. (درصد متناسب با ميزان سرمايهگذاري است.)
4- به جهت خدمات ديگري كه دانشگاه به شركت دانش بنيان ارائه ميدهد بخشي از سهام به نام دانشگاه ميشود (متناسب با ميزان خدمات)
5- اگر شركت دانش بنيان دولتي باشد بدون نياز به ارائه هيچ خدماتي حداقل %50 سهام به نام دانشگاه يا واحد پژوهشي است.
6- هر دانشگاه در سال نخست میتواند يک شرکت مادر تخصصی راه اندازی کند.
7- ايجاد اين شرکتها با همکاری شهرداریها يا مشارکت دانشگاههای منطقه در اولويت میباشد.
تبصره1:شركت دانش بنيان بصورت شركتي و مستقل از تشكيلات دانشگاه اداره ميشود و دانشگاه به ميزان سهامي كه در شركت دانش بنيان دارد در مديريت آن تاثير گذار است و در سود و ضرر آن شريك است.
تبصره 2: سازمانهاي حقوقي (خصوصي يا دولتي) خارج از دانشگاه متناسب با ميزان سرمايه گذاري خود ميتوانند سهامدار شركت دانش بنيان باشند. (شكل گيري شركتهاي دانش بنيان با مشاركت صنايع دولتي يا خصوصي و دستگاهها و سازمانهاي اجرائي در موفقيت آنها تاثير دارد.) در صورتی که بيش از %50 سهام اينگونه شرکتها دولتی باشد بايد به تصويب هيات وزيران برسد.
تبصره 3:رييس و معاونين دانشگاه و واحد پژوهشي در زمان تصدي مسئوليت ميتوانند سهامدار شركتهاي دانش بنيان بشوند، و ليكن هيات مديره و مدير عاملی اينگونه شرکتها را تا زمان تصدی مسئوليت نمیتوانند داشته باشند.
تبصره 4:در شركتهاي دانش بنيان خصوصي اعضاء هيئت علمي دانشگاهها و واحدهاي پژوهشي متناسب با ميزان وقت گذاري و نوع فعاليت در شركت (علاوه بر انجام وظايف دانش بنيان) يا متناسب با ميزان مشاركت در مالكيت فكري موضوعي كه در شركت استفاده ميشود و يا متناسب با ميزان سرمايه گذاري واقعي(نه اسمي) كه در شركت دارند، سهامدار ميشوند.
تبصره 5:در شركتهاي دانش بنيان خصوصي، افراد حقيقي داخل يا خارج از دانشگاه يا واحد پژوهشي (غير از اعضاء هيئت علمي) ميتوانند به دلايل خاص و يا شرايطي كه دانشگاه يا واحد پژوهشي تعيين ميكند، صاحب بخشي از سهام بشوند.
تبصره 6: برای ایجاد شرکتهای دانش بنیان که اعضای هیات علمی صد در صد مالکیت را دارند، نیازی به تصویب دانشگاه نیست و احراز عضویت علمی متقاضیان تاسیس شرکت کافی است.